XΡΟΝΙΑ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΠΝΕΥΜΟΝΟΠΑΘΕΙΑ
Άγνωστη ασθένεια για το ευρύ κοινό είναι η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), και περισσότεροι από τους μισούς πάσχοντες από τη νόσο δεν γνωρίζουν το πρόβλημά τους. Οφείλεται κατά κύριο λόγο στο κάπνισμα (80%-90%), αλλά και στη μόλυνση του αέρα από καύση ξύλων ή άλλων υλικών βιομάζας.
Η ΧΑΠ σκοτώνει, υπογραμμίζουν οι ειδικοί και επαναλαμβάνουν ότι η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση σώζει ζωές, γι’ αυτό και κρίνεται απαραίτητη η έγκαιρη εξέταση των καπνιστών άνω των 40 ετών από τον ειδικό πνευμονολόγο.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κατέταξε τη ΧΑΠ ανάμεσα στις πέντε πιο επικίνδυνες αρρώστιες της επόμενης χιλιετίας. Σήμερα είναι η τέταρτη αιτία θανάτου παγκοσμίως, ενώ έως το 2020 αναμένεται να αποτελεί την τρίτη αιτία θανάτου και την πέμπτη αιτία αναπηρίας
Τι είναι ΧΑΠ
Πρόκειται για μία σοβαρή νόσο των πνευμόνων με κυριότερο σύμπτωμα τη δυσκολία στην αναπνοή. Πολύ συχνά η ΧΑΠ αναφέρεται ως εμφύσημα ή χρόνια βρογχίτιδα που είναι και οι δύο πιο συχνές μορφές της. Σχηματικά στη ΧΑΠ οι αεραγωγοί , δηλαδή οι σωλήνες που μεταφέρουν τον αέρα μέσα και έξω από τους πνεύμονες, είναι μερικώς «μπλοκαρισμένοι» και έτσι εμποδίζεται η ελεύθερη δίοδος του αέρα κατά την αναπνοή.
Τι είναι η χρόνια βρογχίτιδα
Η χρόνια βρογχίτιδα χαρακτηρίζεται από φλεγμονή και μεγάλη παραγωγή βλέννας μέσα στους βρόγχους με στένωση των βρόγχων, βήχα, και φλέγματα. Είναι η πάθηση κατά την οποία ο ασθενής , καπνιστής συνήθως, έχει παραγωγικό βήχα, δηλαδή βήχα με πτύελα, για τις περισσότερες μέρες τριών συνεχόμενων μηνών και για δύο συνεχόμενα χρόνια. Πρέπει, βέβαια, να αποκλειστούν άλλες αιτίες παραγωγικού βήχα, όπως είναι ο καρκίνος των πνευμόνων, οι βρογχιεκτασίες, η φυματίωση, οι συχνές λοιμώξεις των πνευμόνων κ.α.
Τι είναι το Πνευμονικό εμφύσημα
Τα χαρακτηριστικά του εμφυσήματος είναι η καταστροφή των κυψελιδικών τοιχωμάτων και κατ’ επέκταση της αρχιτεκτονικής των αναπνευστικών μονάδων. Το αγγειακό δίκτυο απωθείται ή καταστρέφεται.
Αυτή η διαταραχή της αρχιτεκτονικής του πνεύμονα, μαζί με την καταστροφή των ελαστικών ινών έχει σαν αποτέλεσμα στην εκπνοή οι βρόγχοι να στενεύουν περισσότερο απ’ ότι θα έπρεπε και τελικά να κλείνουν με αποτέλεσμα να μην προλαβαίνει να αδειάζει όλος ο αέρας και ο ασθενής να αισθάνεται στο τέλος της εκπνοής τα πνευμόνια του «παραφουσκωμένα», δηλαδή γεμάτα με αέρα.
Έτσι και η επόμενη εισπνοή γίνεται με δυσκολία και ο ασθενής υποφέρει από δύσπνοια.
Τα συμπτώματα ξεκινούν στην ηλικία των 35-40 ετών με τον λεγόμενο «τσιγαρόβηχα» με τον οποίο μπορεί να αποβάλλονται πτύελα. Κάποιες φορές ο καπνιστής μπορεί να αισθάνεται την αναπνοή του να ‘σφυρίζει’, ενώ τα κρυολογήματα γίνονται πιο συχνά. Σε αυτή τη φάση εάν το άτομο δεν δώσει σημασία στα συμπτώματα αυτά , και συνεχίζει να καπνίζει, μετά από λίγα χρόνια προστίθεται η δυσκολία στην αναπνοή
(δύσπνοια), αρχικά στο γρήγορο βάδισμα, στην ανηφόρα ή στο ανέβασμα σκάλας. Από εκεί και μετά η κατάσταση χειροτερεύει γρήγορα. Γύρω στην ηλικία των 55-60 ετών η δύσπνοια θα έχει επιδεινωθεί τόσο που ο ασθενής θα δυσκολεύεται να κάνει δουλείες ακόμη και μέσα στο σπίτι του.
Ποια είναι τα συμπτώματα της ΧΑΠ
v Επίμονος βήχας, συχνά αποκαλούμενος «βήχας των καπνιστών»
v Δύσπνοια στις συνήθεις δραστηριότητες
v Υπερβολική παραγωγή πτυέλων
v Αίσθημα ότι «δεν μπορείς να αναπνεύσεις»
v Αδυναμία για βαθιές ανάσες
v Συριγμός
Το πρόβλημα με τα συμπτώματα της νόσου αυτής είναι ότι έχουν τόσο ύπουλη εμφάνιση, ώστε οι πάσχοντες για κάποια χρόνια τα θεωρούν λανθασμένα ως μία φυσιολογική συνέπεια του καπνίσματος και της ηλικίας που αυξάνεται. Αυτό τους οδηγεί στο να μην επισκέπτονται τον πνευμονολόγο προκειμένου να εξεταστούν και να υποβληθούν σε σπιρομέτρηση, που είναι η εξέταση που αποκαλύπτει τη νόσο. Η νόσος μπορεί να προληφθεί με την αποφυγή των παραγόντων κινδύνου και κυρίως με τη διακοπή καπνίσματος. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, όλοι οι καπνιστές άνω των 40 ετών με ιστορικό καπνίσματος τουλάχιστον 10 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε σπιρομέτρηση.
Παράγοντες κινδύνου για τη ΧΑΠ
v Κάπνισμα
Η ΧΑΠ εμφανίζεται κυρίως σε άτομα πάνω από 40 ετών με ιστορικό καπνίσματος (είτε στο παρόν είτε πρώην καπνιστές) παρόλο που 1 στους 6 ασθενείς με ΧΑΠ δεν έχουν καπνίσει ποτέ.
v Περιβαλλοντική έκθεση σε ερεθιστικές ουσίες
Η μακροχρόνια έκθεση σε τοξικές για τους πνεύμονες ουσίες όπως διάφορα χημικά, σκόνη ή καπνός στο χώρο εργασίας μπορεί να προκαλέσει ΧΑΠ. Έτσι η μακροχρόνια και εκσεσημασμένη έκθεση σε παθητικό κάπνισμα ενοχοποιείται για τη εμφάνιση στης ΧΑΠ σε μη καπνιστές.
v Γενετικοί παράγοντες
Σε μερικούς ανθρώπους η ΧΑΠ προκαλείται λόγω μιας γενετικής κατάστασης που λέγεται ανεπάρκεια α-1 αντιθρυψίνης. Αυτά τα άτομα μπορεί να εμφανίσουν ΧΑΠ χωρίς να έχουν καπνίσει ποτέ και χωρίς να έχουν εκτεθεί ποτέ σε βλαβερές αναπνευστικές ουσίες.
Πως γίνεται η διάγνωση της ΧΑΠ
Όλοι όσοι έχουν συμπτώματα όπως βήχα, αυξημένη παραγωγή πτυέλων ή δύσπνοια θα πρέπει να αναφέρουν τα συμπτώματα τους στο γιατρό τους και να εξετάζονται για την πιθανότητα να πάσχουν από ΧΑΠ. Η εξέταση που γίνεται για τη διάγνωση της ΧΑΠ ονομάζεται σπιρομέτρηση, η οποία μπορεί να ανιχνεύσει τη ΧΑΠ πριν εξελιχθεί σε σοβαρή και να την ξεχωρίσει από άλλα νοσήματα όπως π.χ. το άσθμα με το οποίο έχουν αρκετά κοινά χαρακτηριστικά. Είναι απλή, γρήγορη και μη επεμβατική εξέταση όπου αυτό που μετράται είναι ουσιαστικά η μέγιστη ποσότητα του αέρα που μπορεί κάποιος να εκπνεύσει φυσώντας δυνατά μετά από βαθιά εισπνοή και το πόσο γρήγορα μπορεί να το κάνει. Με βάση τις μετρήσεις αυτές που καταγράφονται σε ειδική συσκευή (το σπιρόμετρο) μπορεί εκτός από τη διάγνωση της ΧΑΠ, να προσδιοριστεί πόσο σοβαρή είναι (το στάδιο δηλ. της ΧΑΠ) αλλά και ποια είναι και η καλύτερη θεραπεία για το στάδιο αυτό. Οι μετρήσεις επίσης χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση της πορείας της νόσου και την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας.
Μέτρα πρόληψης
Ø Διακοπή καπνίσματος
Ø Αποφυγή έκθεσης σε αναπνευστικά ρυπογόνα, όπως σκόνη ή καπνός (και το παθητικό κάπνισμα)
Ø Έγκαιρη επίσκεψη στο γιατρό ακόμη και με ελάχιστα συμπτώματα ή απλώς υποψία για εμφάνιση ΧΑΠ
Θεραπευτική παρέμβαση
Μη φαρμακευτική
1. Διακοπή καπνίσματος
2. Συστηματική άσκηση και φυσικοθεραπεία των πνευμόνων
3. Απώλεια βάρους για τους παχύσαρκους
4. Ετήσιος εμβολιασμός για τη γρίπη
5. Εμβολιασμός για τον πνευμονιόκοκκο
6. Αποφυγή συγχρωτισμού σε κλειστούς μη αεριζόμενους χώρους (για τον κίνδυνο των λοιμώξεων που προκαλούν παροξυσμούς στη ΧΑΠ).
Φαρμακευτική
· Βρογχοδιασταλτικά εισπνεόμενα φάρμακα
· Κορτιζόνη (σε εισπνοές, χάπια ή σε ενέσεις)
· Θεοφυλλίνη
· Οξυγονοθεραπεία
· Αντιβιοτικά, αποχρεμπτικά, σε λοιμώξεις του αναπνευστικού
ΣΠΙΡΟΜΕΤΡΗΣΗ
Η σπιρομέτρηση είναι απαραίτητη εξέταση για τη διάγνωση πνευμονικών παθήσεων όπως είναι η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, το βρογχικό άσθμα και τα περιοριστικά νοσήματα των πνευμόνων και γίνεται από ειδικευμένο Πνευμονολόγο.
Πότε γίνεται η σπιρομέτρηση
v Σε ασθενείς με επίμονο βήχα
v Στα πλαίσια προληπτικού ελέγχου του αναπνευστικού και κυρίως σε καπνιστές άνω των 40 ετών
v Σε ασθενείς που πρέπει να υποβληθούν σε κάποια χειρουργική επέμβαση (προεγχειρητικός έλεγχος)
v Σε άτομα με επεισόδια συριγμού (σφύριγμα κατά την αναπνοή)
v Σε ασθενείς που πάσχουν από νοσήματα του αναπνευστικού προκειμένου να ελέγξουμε την ανταπόκριση στην θεραπεία
v Σε ανθρώπους που ασχολούνται με επιβλαβή, για το αναπνευστικό σύστημα, επαγγέλματα (επαγγελματικό βρογχικό άσθμα)
Είναι εξέταση απλή, αναίμακτη και σύντομη, διάρκειας περίπου 10 λεπτά και το μόνο που απαιτείται είναι η συνεργασία του εξεταζόμενου παρέχοντας αξιόπιστες πληροφορίες για το αναπνευστικό σύστημα από το 6ο έτος της ηλικίας μας και έπειτα.
Με τη σπιρομέτρηση καταγράφεται ο όγκος αέρα που εκπνέει ή εισπνέει ο εξεταζόμενος σε σχέση με το χρόνο και παρέχονται σημαντικές πληροφορίες για τη λειτουργική κατάσταση των πνευμόνων του ασθενούς.